Το σχολείο...

Πριν λίγους μήνες είχα επισκεφθεί κάποια σχολεία στα πλαίσια μιας έρευνας που έκανα για την εκπαίδευση. Τα σχολεία βρίσκονταν στο Κασέσε, μια πόλη στη Δυτική Ουγκάντα 350χλμ από την Καμπάλα. Η διαδρομή αρκετά κουραστική καθώς διαρκεί τουλάχιστον 6 ώρες αλλά το καταπράσινο τοπίο σε αποζημιώνει.

Το Κασέσε είναι μια ευχάριστη πόλη μόλις 36 χλμ από τα σύνορα με το Κονγκό και πολύ κοντά στο  Εθνικό Πάρκο Queen Elisabeth. Η γειτνίαση με το Κονγκό, ο τουρισμός, τα τα ορυχεία χαλκού, τα τσιμέντα και οι εξορύξεις κοβαλτίου έχουν κάνει το Κασέσε μια από τις ταχύτατα αναπτυσσόμενες περιοχές της Ουγκάντα. Όπως όμως συμβαίνει πολύ συχνά, η οικονομική ανάπτυξη δεν συμβαδίζει με την ευημερία των κατοίκων της. Τα τσιμέντα της περιοχής τα εκμεταλλεύεται  η μεγάλη Γαλλική εταιρεία Lafargee. Τα ορυχεία χαλκού και οι εξορύξεις κοβαλτίου ανήκουν στην δικαιοδοσία της Kasese Cobalt Company, μια off shore εταιρεία της οποίας τα τοξικά απόβλητα μολύνουν τα νερά της λίμνης καταστρέφοντας καλλιέργειες και τόπους ψαρέματος.

Η περιοχή του Κασέσε έχει ακόμα ένα αρνητικό ρεκόρ. Τα παιδιά στην συντριπτική τους πλειοψηφία εγκαταλείπουν το σχολείο πριν καν τελειώσουν το δημοτικό, ενώ ένας μεγάλος αριθμός δεν θα πάει ποτέ σχολείο καθώς οι γονείς αδυνατούν να πληρώσουν δίδακτρα και να αγοράσουν βιβλία και  ρούχα. Για τα περισσότερα παιδιά το καθημερινό φαγητό περιορίζεται σε ένα χυλό μπανάνας ενώ οι αποστάσεις που πρέπει να διανύσουν για να φτάσουν στο σχολείο συχνά ξεπερνάνε τα δέκα χιλιόμετρα.

Τα μεγαλύτερα θύματα είναι για άλλη μια φορά τα κορίτσια. Έξι στα δέκα κορίτσια θα παντρευτούν πριν κλείσουν τα 13 τους χρόνια και θα αποκτήσουν το πρώτο τους παιδί πριν τα 15. Καθώς οι γυναίκες δεν αποτελούν "κεφάλαιο" για την οικογένεια οι γονείς δεν θα δαπανήσουν τα λιγοστά τους χρήματα για την μόρφωση των κοριτσιών τους. Ακόμα όμως και αν κάποιο κορίτσι παει τελικά σχολείο, συνήθως θα το εγκαταλείψει μόλις φτάσει στην εφηβεία. Η έλλειψη τουαλέτας, η αδυναμία των κοριτσιών να αγοράσουν απλά πράγματα όπως ένα κομμάτι σαπούνι ή κάποια είδη προσωπικής υγιεινής είναι μερικές από τις αιτίες...Η απόλυτη φτώχεια και η εξαθλίωση ωθεί τα περισσότερα κορίτσια σε σεξουαλικές σχέσεις ήδη από την ηλικία των 11 και 12 ετών. Δάσκαλοι που υπόσχονται να αγοράσουν ένα τετράδιο, ηλικιωμένοι άντρες που με το πρόσχημα ενός αναψυκτικού, μια φούστας ή ακόμα ενός μολυβιού παρασύρουν μικρά παιδιά, δείχνοντας τους το πιο αποκρουστικό πρόσωπο της ζωής. Στις επαρχίες της Ουγκάντα σχεδόν τον 80% των κοριτσιών θα πέσει θύμα βιασμού πριν κλείσει τα δέκα του χρόνια ενώ το 46% των παιδιών αναγκάζεται να εργαστεί ήδη από την ηλικία των πέντε ετών.

Φτάνοντας στο Κασέσε μπόρεσα να διαπιστώσω από κοντά την σκληρή πραγματικότητα των αριθμών. Στο σχολείο τα παιδιά με υποδέχτηκαν με χαρούμενες φωνές και γέλια. Μέσα στην τάξη δεκάδες μάτια με κοιτούσαν με περιέργεια και προσμονή. Ο διευθυντής του σχολείου ήρθε να με υποδεχτεί και ο δάσκαλος της τάξης μου έδωσε την θέση του να καθίσω. Προνόμια που μου έδινε το λευκό μου δέρμα και τα καθαρά μου ρούχα. Αν και εξήγησα πως ο ρόλος μου ήταν απλά διερευνητικός, ο διευθυντής μου ανέλυε τα δεκάδες προβλήματα του σχολείου και των παιδιών, ελπίζοντας πως εγώ, ως λευκή, θα έχω τις μαγικές λύσεις. Μου είπε πως τα παιδιά περπατάνε χιλιόμετρα κάθε μέρα για να έρθουν στο μοναδικό σχολείο της περιοχής, τα περισσότερα είναι νηστικά και το σχολείο δεν έχει χρήματα να προσφέρει συσσίτιο δωρεάν, οι δάσκαλοι είναι κακοπληρωμένοι και συχνά δεν έρχονται στο μάθημα με αποτέλεσμα να χάνονται δεκάδες διδακτικές ώρες, είχαν ήδη δυο εγκυμοσύνες ενώ πρόσφατα μια επιδημία διάρροιας σκότωσε 5 μαθητές.

Δεν εκπλήσσομαι , οι τουαλέτες είναι απλά μια βρώμικη τρύπα στο έδαφος και το καθαρό νερό ανύπαρκτο.

Χαμογελώ αμήχανα και δεν ξέρω τι να πω. Δεν προσπαθώ να εξηγήσω πάλι το λόγο που είμαι εκεί, δεν έχει άλλωστε και καμία σημασία...Κοιτάζω τα παιδιά..Το βλέμμα τους νιώθω να με διαπερνάει..Δεν ξέρω τι να τους πω..Ξαφνικά νιώθω ένα μικρό ζεστό χεράκι να με ακουμπάει..Ένα μικρό κοριτσάκι σηκώθηκε από τη θέση της και ήρθε να με αγκαλιάσει. Έκανα νόημα στον διευθυντή να την αφήσει και έσκυψα να της μιλήσω. Την λένε Κάθυ και είναι 10 ετών. Μου κρατάει σφιχτά το χέρι και χαμογελάει. Μαθαίνω πως η Κάθυ ζει με τη γιαγιά της σε μια καλύβα 13 χλμ μακριά. Η μητέρα της έχει πεθάνει και κανείς δεν γνωρίζει τον πατέρα της. Τα δίδακτρα για το σχολείο τα πληρώνει ένας γείτονας, όμως δεν έχει πληρώσει το τελευταίο τρίμηνο και το σχολείο σύντομα θα διακόψει τη φοίτηση της μικρής. Την κοιτάζω και δυσκολεύομαι να πιστέψω πως είναι 10 ετών έτσι αδύνατη και μικρούλα που είναι.

Όλη την υπόλοιπη ημέρα η Κάθυ ήταν ο αχώριστος σύντροφος μου. Με το μικρό της χεράκι σφιχτά στο δικό μου έκανα τις υπόλοιπες επισκέψεις στο σχολείο, έκατσα μαζί της στη μικρή καντίνα  και την παρατηρούσα καθώς έτρωγε ευτυχισμένη το ματόκε της. Ηξερα πως αυτό θα είναι και το μοναδικό της γεύμα για σήμερα. Της υποσχέθηκα πως θα ξαναγυρίσω και θα της  φέρω ένα όμορφο τετράδιο να γράφει. Μπήκα στο μεγάλο αυτοκίνητο που με περίμενε και άφησα την Κάθυ εκεί στο φτωχικό της σχολείο να με κοιτάζει καθώς απομακρύνομαι.

Επέστρεψα στο Κασέσε 4 μήνες μετά. Με ένα τετράδιο στο χέρι πήγα στο ίδιο σχολείο ψάχνοντας να βρω το κοριτσάκι. Η Κάθυ δεν ήταν πια εκεί. Έμαθα πως 2 μήνες μετά την επίσκεψη μου, σταμάτησε να έρχεται. Τα δέκα ευρώ το τρίμηνο ήταν ένα ποσό που κανείς δεν μπορούσε να πληρώσει για τη μικρή.  Η  γιαγιά της, χωρίς άλλους πόρους, έδωσε την Κάθυ σε έναν άντρα 30 χρόνια μεγαλύτερο της. Το αντάλλαγμα για τον "γάμο" ήταν ένα κομμάτι πράσινο σαπούνι, 2 κατσαρόλες και 15 ευρώ μετρητά.

Ξέρω πως η ιστορία της Κάθυ είναι μια μικρή ασήμαντη λεπτομέρεια...Ομως αλήθεια, πόσο φθηνή είναι η ανθρώπινη ζωή όταν άξίζει τόσο όσο ένα κομμάτι  πράσινο σαπούνι;