H αρπαγή της γης στην Αφρική

Καθώς οι συνέπειες της κλιματικής αλλαγής γίνονται όλο και πιο αισθητές, οι δυτικές χώρες προσπαθώντας να διασφαλίσουν την  μελλοντική παραγωγή τροφίμων και βιοκαυσίμων, έχουν βρει ένα νέο τρόπο αντιμετώπισης του προβλήματος: τις επενδύσεις στην αγροτική παραγωγή της Αφρικής ή σε απλά ελληνικά την αρπαγή καλλιεργήσιμης γης από αφρικανούς αγρότες  υπό τη μορφή αγοράς ή μίσθωσης  που μπορεί να διαρκεί και εώς 90 χρόνια.

Ξένες κυβερνήσεις, πολυεθνικές εταιρείες και μεγάλα πανεπιστήμια, όπως το Harvard και  το Vanderbilt,  υπό το πρόσχημα αγροτικών επενδύσεων και ερευνών που θα δημιουργήσουν θέσεις εργασίας και θα ενισχύσουν την αγροτική παραγωγή, αγοράζουν ή μισθώνουν τεράστιες εκτάσεις σε διάφορες αφρικανικές χώρες, εκδιώκοντας έτσι εκατοντάδες χιλιάδες μικροκαλλιεργητές από τη γη τους. Από το 2001 μέχρι σήμερα περισσότερα από 560 εκατομμύρια στρέμματα, έκταση δηλαδή ανάλογη της  Βορειοδυτικής Ευρώπης έχουν πουληθεί, νοικιασθεί ή παραχωρηθεί από αφρικανικές χώρες σε πολυεθνικές εταιρείες ή σε κυβερνήσεις και ιδρύματα των δυτικών χωρών με  συμφωνίες δισεκατομμυρίων δολαρίων.  Μόνο στην Ουγκάντα, τα τελευταία 4 χρόνια περίπου 2 εκατομμύρια στρέμματα παραχωρήθηκαν ή ενοικιάσθηκαν σε ξένους επενδυτές.

Αυτή η επένδυση στην καλλιεργήσιμη γη σπάνια σχετίζεται με την αγροτική ανάπτυξη και την έξοδο από την φτώχεια που υπόσχονται οι επενδυτές και οι πολυεθνικές εταιρίες. Αντιθέτως οι φτωχοί καλλιεργητές, στους οποίους η γη ανήκε παραδοσιακά  και μέσα από ένα εθιμικό σύστημα ιδιοκτησίας είναι τα θύματα του αδυσώπητου ανταγωνισμού μεταξύ των ξένων πολυεθνικών και ιδρυμάτων για την καλλιεργήσιμη γη. Αυτές οι επενδύσεις συνεπάγονται την εκδίωξη χιλιάδων φτωχών καλλιεργητών από τα σπίτια τους, την αρπαγή της γης τους και επομένως την οικονομική τους εξαθλίωση καθώς χάνουν το μέσο επιβίωσης τους. Οι υποθέσεις αυτές σπάνια καταλήγουν στη δικαιοσύνη καθώς οι κάτοικοι δεν έχουν την δύναμη αλλά ούτε και τα χρήματα να διεκδικήσουν τα δικαιώματα τους έναντι των τοπικών πολιτικών ελίτ και των ξένων ή ντόπιων επενδυτών που κλείνουν τις συμφωνίες εκατομμυρίων.

Στην Ουγκάντα, ύστερα από πιέσεις των διεθνών δανειστών που ζητούσαν επίμονα να αντικατασταθούν τα εθιμικά καθεστώτα γαιοκτησίας, θεωρούμενα ως παρωχημένα, με ένα σύστημα ατομικής ιδιοκτησίας ώστε να ανοίξει η αγορά της γης , ξεκίνησε από το 1998 μια πολιτική επιτάχυνση της ιδιωτικοποίησης της γης. Οι μεταρρυθμίσεις αυτές αν και αποσκοπούσαν στην αγροτική ανάπτυξη, στην ουσία εξυπηρετούσαν τα συμφέροντα των χρηματοοικονομικών οργανισμών, των διεθνών επενδυτών και των τοπικών διεφθαρμένων παραγόντων. Τα μεγάλα θύματα ήταν για άλλη μια φορά οι εκατοντάδες χιλιάδες φτωχοί καλλιεργητές, των οποίων η γη, ιδίως τα τελευταία χρόνια πουλήθηκε χωρίς οι ίδιοι να ερωτηθούν ποτέ.

« Έχασα τη γη μου όταν ιδιωτικοί φρουροί ήρθαν με ξύλα και όπλα και με χτύπησαν μαζί με τα παιδιά μου για να φύγω από το σπίτι μου. Σήμερα δεν έχω γη, δεν έχω δικαιώματα, δεν είμαι άνθρωπος, είμαι ένα τίποτα» λέει ο Φρεντ Μπαχεμουκα, πατέρας 8 παιδιών του οποίου η γη παραχωρήθηκε σε ξένη επενδυτική εταιρεία.  Η ιστορία του Φρεντ δεν είναι εξαίρεση  αλλά καθημερινή πραγματικότητα για χιλιάδες φτωχούς αγρότες που έχασαν τα πάντα σε μια νύχτα.

Σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση της μη κυβερνητικής οργάνωσης  Oxfam (Land and Power: The growing scandal surrounding the new wave of investments in land) μόνο στην Ουγκάντα τους τελευταίους μήνες  22.000 μικροκαλλιεργητές εκδιώχτηκαν με τη βία απο τα σπίτια τους ύστερα από την παραχώρηση της γης τους στην βρετανικών συμφερόντων εταιρεία New Forests Company. Η  εταιρεία, στην οποία έχουν επενδύσει μεγάλες  τράπεζες όπως η HSBC, η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, αλλά και η Agri Vie- Agri business Fund, που  χρηματοδοτείται από την Παγκόσμια Τράπεζα, αρνείται κατηγορηματικά τις κατηγορίες και αναφέρεται στους καλλιεργητές ως καταπατητές, υποστηρίζοντας πως η παραχώρηση της γης ήταν νόμιμη και οι εκδιώξεις είναι θέμα της τοπικής κυβέρνησης. Χιλιάδες μικροκαλλιεργητές είδαν τα σπίτια τους και τα ζώα τους να καίγονται  ενώ οι ίδιοι ξυλοκοπήθηκαν από αστυνομικές δυνάμεις όταν αρνήθηκαν να εγκαταλείψουν  την γη τους. Σήμερα χωρίς κανένα περιουσιακό στοιχείο  αδυνατούν να στείλουν τα παιδιά τους στο σχολείο ενώ βρίσκονται στα όρια της εξαθλίωσης. Οι περισσότεροι θα μεταναστεύσουν στα αστικά κέντρα όπου θα στοιβαχτούν στις βρώμικες παραγκουπόλεις και θα γίνουν οι νέοι αστικοί φτωχοί θύματα της εξαθλίωσης και της απληστίας των τοπικών κυβερνήσεων και των ξένων επενδυτών. 

Η ίδια ιστορία επαναλαμβάνεται όχι μόνο στην Αφρική αλλά σε όλες τις φτωχές χώρες του πλανήτη, από τη Λατινική Αμερική μέχρι τη ΝΑ Ασία όπου εφαρμόζονται τα διαρθρωτικά και επενδυτικά προγράμματα των διεθνών δανειστών και επενδυτών και οι τοπικές κυβερνήσεις συναινούν απροκάλυπτα  καθώς μοιράζονται τα συμβόλαια δισεκατομμυρίων.

Η οικονομική κρίση, οι αυξημένες τιμές των τροφίμων, η ζήτηση για βιοκαύσιμα αλλά και η κλιματική αλλαγή θέτουν  πλέον σε κίνδυνο την μελλοντική εξασφάλιση των αναπτυγμένων χωρών. Οι δυτικές χώρες καλούνται να λάβουν σημαντικά μέτρα που θα διασφαλίσουν την επιβίωση αλλά και το βιοτικό επίπεδο των πολιτών τους.  Το τίμημα όμως της επιβίωσης τους για άλλη μια φορά το πληρώνουν οι φτωχότεροι του πλανήτη. Μέχρι πότε άραγε;