Ρουάντα: απο τον εφιάλτη στην ανάπτυξη...

Η Ρουάντα είναι μια χώρα που το σκοτεινό της παρελθόν μοιάζει να επισκιάζει το μέλλον της. Τουλάχιστον στα μάτια του δυτικού επισκέπτη που έχει ακούσει ή διαβάσει τα τραγικά γεγονότα του 1994. Τότε που μόλις μέσα σε 100 μέρες, από τον Απρίλιο μέχρι τον Ιούνιο, η κόλαση ξεχύθηκε στους δρόμους της Ρουάντα και η ανθρώπινη ψυχή έδειξε ότι πιο απάνθρωπο και εφιαλτικό κρύβει μέσα της. Σχεδόν 1.000.000 άνθρωποι σκοτώθηκαν με μανσέτες, ρόπαλα και όπλα, πάνω από 500.000 γυναίκες και παιδιά βιάσθηκαν με φρικιαστικό τρόπο, συχνά από φορείς του Έιτζ, εκατοντάδες χιλιάδες άλλοι ακρωτηριάσθηκαν, κάηκαν ζωντανοί, βασανίσθηκαν και αφέθηκαν να αργοπεθαίνουν σε κάθε γωνιά της χώρας. Ένα εκατομμύριο άνθρωποι, 10.000 κάθε μέρα, 400 κάθε ώρα, 7 κάθε λεπτό.....Η χειρότερη γενοκτονία του 20ου αιώνα που δεν άφησε κανέναν κάτοικο της Ρουάντα αμέτοχο, καθώς όλοι ήταν είτε θύματα είτε θύτες και σε κάθε δρόμο, σε κάθε χωράφι, σε κάθε σπίτι κάποιος βασανιζόταν, βιαζόταν και πέθαινε έναν αργό θάνατο εκλιπαρώντας για έλεος που δεν ερχόταν ποτέ...

Κιgali Memorial Center αφιερωμένο στη μνήμη των 250.000 Τούτσι
που σφαγιάστηκαν στο Κιγκάλι

Θύματα της γενοκτονίας του 1994
η φωτογραφία τραβήχθηκε με την άδεια του Kigali Memorial Center

Αυτή είναι η ιστορία της Ρουάντα και αυτό είναι το φοβερό παρελθόν που οι δύο κοινότητες της χώρας οι Τούτσι-τα θύματα- και οι Χούτου-οι θύτες- πρέπει σήμερα να αντιμετωπίσουν.

Όμως δεν ήταν πάντα έτσι. Οι Τούτσι και οι Χούτου ποτέ δεν αποτέλεσαν "εθνικές" οντότητες αλλά οι διαφορές τους ήταν κοινωνικοπολιτικές, κάτι που εκμεταλλεύθηκαν με πολύ επιδέξιο τρόπο οι Γερμανοί και κατόπιν οι Βέλγοι αποικιοκράτες. Ακολουθώντας την πάγια τακτική του "διαίρει και βασίλευε" εισήγαγαν τις εθνικές ταυτότητες το 1932 και χώρισαν τον πληθυσμό σε Τούτσι και Χούτου. Όποιος είχε πάνω από 10 αγελάδες στην κατοχή του ήταν "Τούτσι" και όποιος είχε λιγότερες ήταν "Χούτου".  Διαιρώντας τον πληθυσμό, και δίνοντας προνόμια κατά το δοκούν, άλλοτε στους Τούτσι και άλλοτε στους Χούτου, και με τη βοήθεια της καθολικής εκκλησίας που κήρυττε την ρατσιστική ιδεολογία της ανωτερότητας των φυλών, τέθηκαν οι βάσεις για ένα βαθύ μίσος μεταξύ των δύο κοινοτήτων και δημιουργήθηκε έτσι η πεποίθηση της "δύναμης" των Χούτου που πλέον έβλεπαν τους Τούτσι ώς εχθρό που έπρεπε να εξουδετερωθεί. Έτσι όταν το 1962 η Ρουάντα κέρδισε την ανεξαρτησία της, οι σφαγές των Τούτσι εντατικοποιήθηκαν και μια ολόκληρη γενιά Χούτου γαλουχήθηκε με ένα βαθύ μίσος  που θα κορυφωνόταν  32 χρόνια αργότερα, με τη φρικιαστική γενοκτονία  του 1994.

Αυτά για την ιστορία. Θα μπορούσε κανείς να πει πολλά για το ρόλο της Ευρώπης και κυρίως της Γαλλίας που υποστήριζε και προστάτευε τα εξτρεμιστικά στοιχεία που κυριαρχούσαν στην πολιτική ζωή της Ρουάντα, για τη Διεθνή Κοινότητα που έκλεινε τα μάτια στις προειδοποιητικές σφαγές των Τούτσι, για την συνενοχή του ΟΗΕ που αρνήθηκε να συνδράμει τα θύματα  και άφησε να σφαγιαστούν 800.000 Τούτσι υπό το βλέμμα των κυανόκρανων, για την Αμερικανική ηγεσία που δεν μπορούσε να ορίσει "πόσες πράξεις γενοκτονίας ισοδυναμούν με γενοκτονία". Κανείς "δεν γνώριζε", κανείς "δεν άκουσε" τίποτα. Και όταν οι σφαγές τελείωσαν και το RPF  υπό την ηγεσία του σημερινού προέδρου ανέλαβε τον έλεγχο της χώρας, οι δυτικές δυνάμεις από ενοχή για την προηγούμενη στάση τους, έτρεξαν πάλι να συνδράμουν τα "λάθος θύματα".
Εκατοντάδες εκατομμύρια δολάρια ανθρωπιστικής βοήθειας δαπανήθηκαν για την προστασία των 2 εκατομμυρίων Χούτου που μέσα στη γενική σύγχυση διέφυγαν από τη χώρα και συγκεντρώθηκαν στα προσφυγικά στρατόπεδα γύρω απο την πόλη Γκόμα στο γειτονικό Κονγκό.

Η Λίμνη Κίβου αποτελεί το φυσικό σύνορο της Ρουάντα με το Κονγκό.
Απέναντι βρίσκεται η πόλη Γκόμα οπου 2.000.000 Χούτου κατέφυγαν μετά τη γενοκτονία

Τα εξτρεμιστικά στοιχεία και οι υπεύθυνοι της γενοκτονίας βρήκαν ασφαλές καταφύγιο στα στρατόπεδα αυτά όπου πάνω απο 200 ανθρωπιστικές οργανώσεις τους πρόσφεραν φαγητό και περίθαλψη καθώς οι ίδιοι οργάνωναν την ολοκλήρωση της γενοκτονίας, απαγόρευαν στους πρόσφυγες γα επιστρέψουν στη Ρουάντα και δημιουργούσαν τάγματα θανάτου που επιτίθονταν στα όμορα χωριά σκοτώνοντας και βιάζοντας τους επιζώντες. Στο μεταξύ στη Ρουάντα τα θύματα τους πέθαιναν στη σιωπή....

Η θλιβερή ιστορία τελειώνει με την επέμβαση της Ρουάντα στο Κονγκό το 1998, την εξουδετέρωση των εξτρεμιστών και τον επαναπατρισμό των δύο εκατομμυρίων Χούτου που είτε από φόβο, είτε απο ενοχή αρνούνταν να επιστρέψουν πίσω.

Και εδώ αρχίζει μια νέα ιστορία μιας χώρας που δεν μπορεί να ξεχάσει το παρελθόν της αλλά και που ο πόνος απο τις μνήμες του είναι ακόμα πολύ νωπός.

Σήμερα η Ρουάντα κοιτάζει μπροστά. Τα τελευταία χρόνια η πρωτεύουσα της χώρας έχει εξελιχθεί σε μια απο τις πιο ευχάριστες πόλεις της ανατολικής Αφρικής. Ασφαλτοστρωμένοι δρόμοι, μοντέρνα φανάρια κυκλοφορίας, φρεσκοβαμμένα κτήρια και  καταπράσινα πάρκα με ανθισμένα ντοματοδεντρα και κατακίτρινα μάνγκο κοσμούν την πόλη. Κεντρικές πλατείες με όμορφα συντριβάνια, άνθρωποι που περπατούν αγκαλιασμένοι στους δρόμους και σου χαμογελούν, μικρά παιδιά που ετοιμάζονται για το σχολείο με γέλια και φωνές συνθέτουν την εικόνα. Στο Κιγκάλι οι παραγκουπόλεις αντικαθίστανται σταδιακά απο κυβερνητικά σπίτια, η πόλη ηλεκτροδοτείται και η κυβέρνηση χτίζει αντλίες νερού ώστε όλοι οι κάτοικοι να έχουν πρόσβαση σε ασφαλές νερό.

Η πόλη των χιλίων λόφων μοιάζει να βρίσκει σιγά σιγά την χαμένη της αξιοπρέπεια...Η κυβέρνηση φέρεται να έχει μεγαλεπήβολα σχέδια για αυτή την μικρή χώρα της ανατολικής Αφρικής. Ένα ανεπτυγμένο οδικό δίκτυο ενώνει πλέον την επαρχία με την πρωτεύουσα και τα διασκορπισμένα χωριά ΄συγκεντρώνονται σε νεόχτιστους οικισμούς ώστε να είναι δυνατή η ηλεκτροδότηση τους και η σύνδεση τους με υδρευτικό και αποχετευτικό δίκτυο.

Διασχίζοντας τις επαρχίες της Ρουάντα εντυπωσιάζεσαι απο τα καταπράσινα τοπία και τις καλλιεργήσιμες εκτάσεις στις πλαγιές των λόφων. Τα ηφαιστειακά πετρώματα έχουν δημιουργήσει χιλιάδες στρέμματα εύφορης καλλιεργήσιμης γης στους πρόποδες των επιβλητικών βουνών όπου βρίσκουν καταφύγιο οι σπάνιοι γορίλες της χώρας.
Η Ρουάντα είναι σήμερα περήφανη για το μοναδικό φυσικό της περιβάλλον και το προστατεύει με κάθε τρόπο. Αυστηρές ποινές περιμένουν όποιον κόψει δένδρα, κάψει σκουπίδια ή αφήσει απορρίμματα στα εθνικά πάρκα και στους δρόμους της.

Στις επαρχίες και στις πόλεις της Ρουάντα δεν θα βρεις τις πολύχρωμες αφρικανικές αγορές ούτε το πολύβουο πλήθος των μικροπωλητών, ούτε την άναρχη τάξη που συναντάμε συχνά στην Αφρική. Όλα ακολουθούν ένα ρυθμό και οι άνθρωποι πλέον επιθυμούν να ξεχάσουν και να προχωρήσουν μπροστά. Όμως τα εμπόδια είναι ακόμα πολλά. Παρ όλη την οικονομική ανάπτυξη και την πάταξη της διαφθοράς, οι μισθοί παραμένουν χαμηλοί, η ανεργία καλπάζει και τα σχολεία συχνά υπολειτουργούν. Με εκατοντάδες χιλιάδες δασκάλους και καθηγητές να έχουν χαθεί στα χρόνια της γενοκτονίας και μια ολόκληρη γενιά ορφανών παιδιών, η χώρα σήμερα πάσχει απο έλλειψη μορφωμένων ανθρώπων που θα μπορούσαν να συμβάλλουν στην ανάπτυξη και στην έξοδο απο ην φτώχεια. Η προσπάθεια για αλλαγή της επίσημης γλώσσας απο τα γαλλικά στα αγγλικά έχει κάνει την μετάβαση στην "νέα εποχή" ακόμα πιο δύσκολη.

Στις επαρχίες και στα χωριά η φτώχεια και οι συνέπειες της γενοκτονίας είναι ακόμα εμφανείς και αποτελούν την μεγαλύτερη πρόκληση της χώρας στη νέα χιλιετία.  Με επενδύσεις εκατομμυρίων στην αγροτική της παραγωγή και ένα φιλόδοξο πρόγραμμα να δοθούν αγελάδες, κατσίκες και πουλερικά σε κάθε φτωχό κάτοικο η Ρουάντα προσπαθεί να διασφαλίσει το βιοτικό επίπεδο των πολιτών της. 
Η κυβέρνηση γνωρίζει καλά πως  ο μόνος τρόπος να νικήσει τους δαίμονες του παρελθόντος είναι να χτίσει υγιείς θεσμούς και να προσφέρει σε όλους τους πολίτες μια αξιοπρεπή διαβίωση και με ίσες ευκαιρίες, μακριά απο τη φτώχεια και την εξαθλίωση.  ΄

Χρειάστηκε μια γενιά για να καταστραφεί η χώρα, θα χρειαστούν τουλάχιστον 2 γενεές για να επανακτηθεί η χαμένη εμπιστοσύνη και η αξιοπρέπεια. Τα θεμέλια όμως χτίζονται τώρα.