Ιστορίες απο το Αμμάν

Οι αραβικές πόλεις έχουν μια γοητεία. Τα πολύχρωμα σουκ, οι αγορές, τα φωτισμένα τεμένη, οι γυναίκες με τις χρωματιστές μαντήλες, τα μικρά μαγαζάκια με τα μυρωδάτα μπαχαρικά σε ταξιδεύουν σε έναν άλλο κόσμο, εκείνων των παραμυθιών της Ανατολής και της ερήμου. Ομολογώ πως στο Αμμάν άργησα λίγο να ανακαλύψω αυτή τη μαγεία. Σουκ δεν υπήρχαν, τα κτήρια ήταν πέτρινα και σκονισμένα, και η πολυχρωμία μάλλον δεν είναι η λέξη που θα χρησιμοποιούσε κάποιος περιγράφοντας το Αμμάν. Το μόνο χρώμα ήταν εκείνο της κίτρινης σκόνης που σκέπαζε την πρωτεύουσα όταν φυσούσε ο άνεμος της ερήμου.

Η κίνηση στους δρόμους χαοτική, τα αυτοκίνητα πολλά και παλιά. Η οδήγηση στο Αμμάν είναι από μόνη της μια περιπέτεια. Όλοι κινούνται προς όλες τις κατευθύνσεις, ακόμα και στο αντίθετο ρεύμα ενώ η κόρνα μοιάζει να είναι προέκταση του χεριού των οδηγών, συχνά για τη χαρά του κορναρίσματος και όχι γιατί υπάρχει κάποιος λόγος… Το πιο χαρακτηριστικό όμως στοιχείο της πρωτεύουσας είναι τα κίτρινα ταξί με τις χαλασμένες εξατμίσεις που κινούνται επιδέξια ανάμεσα σε ανθρώπους και οχήματα. Με είχαν προειδοποιήσει για τα ταξί αλλά τελικά αν δεν το ζήσεις δεν μπορείς να το φανταστείς. Μέχρι να αποκτήσω αυτοκίνητο και να ξεχυθώ και εγώ στην κίνηση του Αμμάν τα ταξί ήταν το μόνο μέσο που μπορούσα να χρησιμοποιήσω. Σε μια πόλη που δεν υπάρχουν δημόσια μέσα μεταφοράς, δεν έχεις κ άλλη επιλογή… Διαπραγματεύεσαι την τιμή, αδιαφορείς για τα επιχειρήματα του οδηγού που προσπαθεί να σε χρεώσει δέκα φορές πιο ακριβά, κάθεσαι αποκλειστικά στην πίσω θέση (εάν είσαι γυναίκα), και προσπαθείς να απαντάς λακωνικά στις ερωτήσεις περί συζύγου, παιδιών και ότι άλλο θεωρήσει ο οδηγός πως θέλει να μάθει… Τα ταξί του Αμμάν δεν σε πάνε μόνο σε κοντινές διαδρομές αλλά είναι και το κύριο μέσο μεταφοράς στις γειτονικές χώρες και κυρίως στη Δαμασκό της Συρίας. Μόλις το ταξί γεμίσει, ξεκινάει για τη Δαμασκό: η διαδρομή μέχρι τα σύνορα κρατά συνήθως 3 ώρες και έχεις την ευκαιρία να θαυμάσεις το άγριο αλλά πανέμορφο αμμώδες τοπίο της Ιορδανίας.  Στα σύνορα με την Συρία η αναμονή ποικίλει από 2 έως 5 ώρες, ανάλογα με την χώρα προέλευσης του ταξιδιώτη, τη βίζα, και τις διαθέσεις του τελωνειακού υπαλλήλου..

Τα ταξί δεν μεταφέρουν μόνο ταξιδιώτες αλλά είναι και το κύριο μέσο λαθρεμπορίου τσιγάρων και αλκοόλ.  Σε ειδικές εσοχές στο εσωτερικό των αυτοκινήτων οι οδηγοί περνάνε λαθραία στην Ιορδανία κούτες με τσιγάρα και μπουκάλια ουίσκι τα οποία προμηθεύονται από τα σύνορα. Αν κ το λαθρεμπόριο αυτό είναι κοινό μυστικό και οι έλεγχοι σχετικά αυστηροί, οι τελωνειακοί υπάλληλοι δεν φαίνεται να ενδιαφέρονται και τόσο να συλλάβουν τους οδηγούς. Υπάρχουν βέβαια και εξαιρέσεις.. Σε ένα τέτοιο τελωνειακό έλεγχο ένιωσα για λίγο ότι πρωταγωνιστώ στο Εξπρές του Μεσονυχτίου.. Ο φίλτατος Ιορδανός οδηγός είχε κρύψει τσιγάρα και μερικά μπουκάλια ουίσκι στον ταξιδιωτικό μου σάκο… Για καλή μου τύχη αυτός που συνελλήφθη τελικά ήταν ο οδηγός και όχι εγώ, είτε επειδή οι υπάλληλοι πίστεψαν πως δεν ήξερα τίποτα, είτε κατάλαβαν πως μάλλον δεν είχα χρήματα για να πληρώσω και με άφησαν να φύγω μαζί με τους υπόλοιπους επιβάτες… Το γεγονός βέβαια πως βρέθηκα μεσάνυχτα στη μέση της ερήμου, χωρίς χρήματα και τελικά γύρισα στο Αμμάν κάνοντας οτο στοπ, πρώτα με ένα φορτηγό που μετέφερε σανό (και με έβαλε στην καρότσα) και μετά με μια ιορδανική οικογένεια, στριμωγμένη ανάμεσα σε 5 παιδιά που ούρλιαζαν, είναι άλλη ιστορία…

Η Ιορδανία είναι μια χώρα γεμάτη αντιθέσεις… Η εμμονή του Βασιλιά Abdallah και των συμβούλων του να καταστήσουν το Αμμάν, τη Νέα Υόρκη της Μέσης Ανατολής, με τα πολυτελή εμπορικά κέντρα και όλες τις αμερικάνικες αλυσίδες γρήγορου φαγητού, σου αφήνει ένα περίεργο συναίσθημα. Πόσο μάλλον όταν από την πολυτελή βιτρίνα των sturbacks βλέπεις τα πρόβατα των  βεδουίνων που ζουν σε καλύβες στον απέναντι λόφο. Πολλές φορές σκέφτηκα πως αυτή η βιτρίνα είναι στην ουσία η ίδια η χώρα. Τίποτα δεν είναι αυτό που φαίνεται.. Ο φιλελευθερισμός, η μετριοπάθεια και τα δικαιώματα των γυναικών είναι απλά μια επιφάνεια, κάτω από την οποία λίγοι δυτικοί θα κοιτάξουν. Στην επαρχία και στο δυτικό Αμμάν ζεί η αληθινή Ιορδανία. Τα σπίτια είναι συχνά μισοχτισμένα και μέσα στριμώχνονται  οικογένειες με 6 και 7 παιδιά. Αν κ η hijab, το μαύρο ύφασμα που καλύπτει το πρόσωπο και το σώμα, επισήμως δεν υπάρχει στην Ιορδανία, έξω από τις πλούσιες περιοχές της πρωτεύουσας, αποτελεί ένα συχνό θέαμα.  Εκεί ο ισλαμικός νόμος τηρείται κατά γράμμα. Δύο με τρείς γυναίκες κάθε μήνα θα πέσουν νεκρές από το χέρι του αδελφού ή του πατέρα στο όνομα της τιμής της οικογένειας. Οι αφορμές πολλές: η επιθυμία μιας νεαρής γυναίκας να διαλέξει εκείνη τον σύζυγο της, μια έξοδος που έγινε χωρίς την έγκριση του πατέρα ή του αδελφού, λίγο περισσότερο μακιγιάζ ή μια κακή κουβέντα από τον γείτονα αρκούν για να οπλίσουν το χέρι του συγγενή.. Συχνά τα εγκλήματα αυτά μένουν ατιμώρητα.. Αν ποτέ φτάσουν στο δικαστήριο, ο πατέρας του θύματος έχει το δικαίωμα να συγχωρήσει τον δολοφόνο και να ζητήσει την αθώωση του.. Κάτι που συμβαίνει σχεδόν σε όλες τις περιπτώσεις, παρόλες τις προσπάθειες των γυναικείων οργανώσεων που ακόμα δεν έχουν καταφέρει να ακουστούν..

Μετά την εισβολή στο Ιράκ, η Ιορδανία βρέθηκε σε μια ιδιαίτερα δύσκολη θέση… Η οικονομία επιδεινώθηκε και η χώρα έχασε το φτηνό πετρέλαιο που προμηθευόταν από το καθεστώς του Saddam Hussein. Παράλληλα ήταν από τις πρώτες χώρες που δέχτηκαν τα κύματα των ιρακινών προσφύγων. Και ενώ στην αρχή φρέσκο χρήμα ήρθε στη χώρα, καθώς οι πρόσφυγες έφεραν μαζί και τις οικονομίες τους, γρήγορα η αρχική ευφορία  εξελίχθηκε σε εφιάλτη. Εκατοντάδες χιλιάδες ιρακινοί στοιβάχτηκαν σε προσωρινούς καταυλισμούς στα σύνορα. Από εκεί μεταφέρθηκαν στο Αμμάν και στριμώχτηκαν στις ήδη φτωχές συνοικίες της πρωτεύουσας. Το καθεστώς της Ιορδανίας αρνήθηκε να τους αναγνωρίσει, και ποτέ δεν παραδέχτηκε την ύπαρξη τους. Χιλιάδες ιρακινές οικογένειες ζούσαν σε καθεστώς φόβου και απέλασης και κρύβονταν μέσα στα χαμόσπιτα του ανατολικού Αμμάν, τα οποία ντόπιοι αξιωματούχοι νοίκιαζαν στους πρόσφυγες ζητώντας αβάσταχτα ενοίκια. Χιλιάδες ιρακινά παιδιά σταμάτησαν να πηγαίνουν σχολείο καθώς το καθεστώς απαγόρευσε στα σχολεία να κάνουν εγγραφές ιρακινών και στα νοσοκομεία να περιθάλπουν ιρακινούς πρόσφυγες. Χιλιάδες γυναίκες έπεσαν θύματα παράνομης διακίνησης και πορνείας. Η εξαθλίωση έφερε ασθένειες, παρανομία και ρατσισμό. Οι ιρακινοί πρόσφυγες έγιναν ξαφνικά η αιτία για όλα τα δεινά της Ιορδανίας, την έλλειψη νερού, την φτώχεια, την έκλυση των ηθών..  Στις φτωχογειτονιές του Αμμαν τα παιδιά των ιρακινών παρέμεναν για μήνες κλεισμένα στα σπίτια τους μη τολμώντας να βγουν στους δρόμους. Οι ιστορίες πολλές και δύσκολες. Δεν θα ξεχάσω τον 7χρονο Hassan που όταν βγήκε να παίξει στους δρόμους του Αμμαν, του κομμάτιασαν το πρόσωπο με γυαλί επειδή ήταν πρόσφυγας..Ούτε την ιστορία της 23χρονης Aisha από το Kirkuk που έμεινε έγκυος από τον Ιορδανό γιατρό στον οποίο εργαζόταν ως καθαρίστρια. Λίγες μέρες μετά την γνωριμία μου με την Aisha  και πριν προλάβω να την βοηθήσω έπεφτε νεκρή από το μαχαίρι ενός ξαδέλφου που ανέλαβε να ξεπλύνει την χαμένη τιμή… Σήμερα, τέσσερα χρόνια μετά, το θέμα των ιρακινών προσφύγων μοιάζει ξεχασμένο, οι ιστορίες τους όμως θα μας ακολουθούν πάντα…

Είναι δύσκολο να κλείσω σε ένα απλό κείμενο όλα όσα έζησα και είδα στην Ιορδανία. Η ίδια η χώρα είναι πολλά περισσότερα από όσα μπορεί να περιγράψει κανείς… Την επόμενη φορά λοιπόν θα σας πάω ένα ταξίδι, μακριά από το Αμμάν… στην μαγευτική Πέτρα και στην ονειρική έρημο του Wadi Rum, εκεί που οι θρύλοι συναντούν την ιστορία…

Συνεχίζεται…